تحولی شگرف در درمان بیماری ها با بهره گیری از سلولهای بنیادی

پزشکان با استفاده از سلول‌های جنینی انسان توانسته‌اند به افراد دچار آسیب‌های نخاعی کمک کنند دوباره تا حدودی حس و کنترل اندام‌های تحتانی خود را به دست آورند. این درمان به تایید سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا رسیده است.

برای بسیاری از مردم مبتلا به دیابت نوع یک که سلول‌های انسولین ساز لوزالمعده توسط سلول‌های ایمنی بدن از بین می‌روند، سلول‌های بنیادی می‌تواند یک راه حل باشد. دانشمندان توانسته‌اند سلول‌های بنیادی جنینی انسان را به سلول‌های انسولین ساز و تنظیم کننده قند خون در موشهای دیابتی تبدیل کنند. این درمان اکنون در برخی کشورهای پیشرفته بر روی انسان انجام می‌شود.

در سال ۲۰۱۰ ، ۳۴۷ میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت مبتلا بودند و گفته می‌شود این آمار با توجه به رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت بدنی کافی در سراسر جهان رو به افزایش است.

بیماری قلبی یکی از مهمترین بیماری‌های مرگبار در سراسر جهان است و سلول‌های بنیادی می‌تواند در این زمینه به یاری بیماران بیاید. محققان توانسته‌اند با تزریق سلول‌های بنیادی، عضله قلب آسیب دیده ناشی از سکته قلبی را ترمیم کنند.

همچنین تزریق سلول‌های بنیادی موجب ترمیم عروق آسیب دیده قلبی شده است. براساس آمارهای جهانی ۲۹ درصد علل مرگ و میر در کل دنیا مربوط به بیماری‌های قلبی- عروقی است.

سلول های بنیادی همچنین به یاری مبتلایان پارکینسون نیز آمده است. بیماری تحلیل عصبی که موجب بروز مشکلات حرکتی، گفتاری و سفتی عضلات می شود. مطالعات نشان داده است که سلول های بنیادی جنینی می توانند موجب افزایش نورون های سازنده دوپامین در بیماران مبتلا به پارکینسون شود که این ماده شیمیایی در بدنشان کاهش یافته است.

این شیوه درمان که با موفقیت بر روی مغز موش ها انجام شده، هنوز برای استفاده انسانی به بازار عرضه نشده است.

در این بیماری نیز مانند پارکینسون سلول‌های بنیادی جنینی می‌تواند یک راه حل درمانی باشد. سلول‌های بنیانی می‌تواند در آینده به یک شیوه درمانی موثر برای مبتلایان به آلزایمر تبدیل شود.

آلزایمر یکی از بیماری‌های رایجی است که در آن فرد قدرت حافظه خود را از دست می‌دهد. شیوه‌های درمانی کنونی می‌تواند روند پیشرفت بیماری را در افراد کند کند اما درمان قطعی هنوز برای آن ارائه نشده است. در سال ۲۰۱۰ حدود ۳۵.۶ میلیون نفر در سراسر جهان به آزایمر مبتلا بودند و گفته می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این تعداد به ۶۵.۷ میلیون نفر برسد.

یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمانی با استفاده از سلول‌های بنیادی درمان و ترمیم ساییدگی زانو است که در ایران نیز انجام می‌شود. این درمان درصد موفقیت بالایی دارد و نیاز بیمار را به پیگیری دیگر شیوه‌های درمانی از بین می‌برد.

یکی از بزرگترین موانع در توسعه درمان‌های مبتنی بر سلول برای اختلالات عصبی عضلانی مانند دیستروفی عضلانی دستیابی به سلول‌های ماهیچه مولد کافی برای تولید یک واکنش موثر درمانی بوده است. اما دانشمندان با حل این مشکل راه را برای درمان دیستروفی عضلانی با استفاده از سلول‌های بنیادی هموار ساخته‌اند. این شیوه درمانی نیز به زودی به مراکز درمانی ارائه می‌شود.

۸- ترمیم بافت‌های استخوانی:

در افرادی که شکستگی وسیع استخوان دارند و یا کسانی که مورد عمل جراحی مغزی قرار گرفته و کاسه سر آنها برداشته شده و همچنین اشخاصی که استخوان‌های آنها به‌کندی جوش می‌خورد، از سلول‌های بنیادی برای جوش‌خوردگی سریع و جلوگیری از عفونت‌های بعدی استفاده می‌شود. در این تکنیک، سلول‌های بنیادی مزانشیمی از فرد گرفته شده و در محیط آزمایشگاه به سلول‌های استئوپلاست (استخوانی) تبدیل می‌شوند، سپس این سلول‌ها در کنار بافت‌های آسیب‌دیده استقرار می‌یابند تا باعث جوش‌خوردگی سریع این بافت‌ها گردند. در این مورد، سلول‌ها از خود شخص جدا می‌شوند؛ بنابراین مشکل پس‌زدگی و عوارض جانبی را نیز در برندارد.

۹- پیوند سلول‌های بنیادی در درمان بیماران سرطانی

پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز، به بیماران سرطانی قدرت می‌دهد شیمی‌درمانی و پرتودرمانی با میزان بالای دارو یا پرتو، یا هر دوی آنها را با هم تحمل کند. میزان بالای دارو یا پرتو سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم را در مغز استخوان همزمان از بین می‌برد. پس از درمان، به‌وسیله یک لوله پلاستیکی انعطاف‌پذیر که درون یک ورید اصلی قرار می‌گیرد، سلول‌های بنیادی و سالم خون‌ساز به بیمار تزریق می‌شود. این سلول‌های بنیادی پیوندی، سلول‌های خونی جدیدی تولید می‌کنند و می‌توان آنها را از فردی دیگر یا خود بیمار (پیش از شروع درمان) گرفت. بیماران برای این درمان باید در بیمارستان بستری ‌شوند.عفونت و خونریزی از عوارض جانبی درمان با میزان بالای دارو/ پرتو و پیوند سلول‌های بنیادی است. علاوه بر این، بیمارانی که سلول‌های بنیادی را از یک اهدا‌کننده دریافت می‌کنند، ممکن است به عارضه بیماری پیوند علیه میزبان دچار شوند. در این بیماری سلول‌های بنیادی پیوندی (مهمان) به بافت‌های بیمار (میزبان) حمله می‌کنند. در بیشتر موارد، سلول‌های بنیادی پیوندی به کبد، پوست یا دستگاه گوارش حمله می‌کند. چنین عارضه ‌ای ممکن است خطرناک یا حتی کشنده باشد و احتمال دارد در هر زمان، حتی چندین سال پس از پیوند، نیز اتفاق بیفتد.

۱۰- درمان بیماری‌ها و ضایعات عصبی

پیشرفت‌های بشر در زمینه تولید، تکثیر و تمایز سلول‌های بنیادی، این امید را به وجود آورده است که بتوان از این سلول‌ها در مداوای ضایعات عصبی مانند قطع نخاع و بیماری‌های عصبی همچون آلزایمر، پارکینسون، بیماری ام اس و غیره نیز بهره برد. در این مورد نیز پس از تهیه سلول‌های بنیادی از شخص موردنظر، آن‌ها را به سلول عصبی تبدیل نموده و برای ترمیم یا مداوا مورد استفاده قرار می‌دهند. البته بخش اعظم این تکنولوژی، در مرحله آزمایشگاهی است؛ اما با پیشرفت‌های خوبی همراه بوده است. به‌عنوان مثال، طی گزارشی که اخیراً منتشره شده، متخصصین فرانسوی موفق شدند با استفاده از سلول‌های مزانشیمی، موش قطع نخاع شده‌ای را تا حدی بهبود بخشند که قادر به حرکت باشد ( البته نه با تعادل صددرصد). این موضوع در صورتی‌که با موفقیت نهایی توأم شود، انقلاب بزرگی در پزشکی به شمار می‌رود.

ضمن اینکه یک شرکت آمریکایی بنام اورسی که یک مرکز تحقیقاتی خصوصی بوده و متخصصین ارشد جهان در زمینه سلول‌های بنیادی را گرد هم آورده، ادعا کرده است که قادر به مداوای بیماری‌هایی مانند آلزایمر، پارکینسون، MS و غیره می‌باشد که این عمل را با استفاده از سلول‌های بنیادی خود شخص انجام می‌دهد؛ البته در قبال آن هزینه‌‌های بالایی تا حد ۱۰۰ هزار دلار دریافت می‌نمایند.

۱۱- ترمیم سوختگی‌ها و ضایعات پوستی

جراحات پوستی ناشی از سوختگی یا صدمات دیگر، بسیاری از بیماران را به خود مبتلا نموده است. در روش معمول برای ترمیم قسمت‌های صدمه‌دیده، از پوست بخش‌های سالم بدن استفاده می‌شود که مشکلاتی را برای بیمار به‌وجود می‌آورد. اما با .استفاده از سلول‌های بنیادی می‌توان سلول‌های پوستی را در محیط آزمایشگاه تولید نمود و درترمیم بافت‌های صدمه‌دیده از آنها استفاده کرد. این تکنولوژی در حال حاضر، کاربردی شده و توسط یکی از بیمارستان‌های انگلستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این میان لوسمی و لنفوم و دیگر سرطان‌های خون، تومورهای مغزی، نوروبلاستوم، سرطان تخمدان، سرطان ریه سلول کوچک، سرطان بیضه، کارسینوم سلول کلیوی، اختلالات نارسایی مغز استخوان ، هموگلوبینوپاتی و بیماری سلول‌های داسی شکل، اختلالات هیستیوسیتیک، اختلالات سوخت و سازی ارثی، اختلالات سیستم ایمنی ارثی و ام اس نیز فهرست بیماری‌هایی هستند که سلول بنیادی درمانی در آنها در فاز تحقیقات و یا آزمایش بالینی قرار دارد و هنوز به طور جدی به عنوان یک روش درمانی به کار گرفته نمی‌شود.

محققان امیدوارند که روزی بتوانند دریه امیدی برای درمان این بیماریها از طریق سلول‌های بنیادی بیابند.