چکیده: |
“ویروس کرونا هم مانند ما برای بقای خود میجنگد”. این موضوع احتمالا بیش از هر مطلب دیگری میتوانند ضرورت بسیار زیاد سرعت بخشیدن به واکسیناسیون عمومی و عادلانه علیه ویروس کرونا را در همه نقاط جهان فارغ از فقیر یا غنی بودن و گرایش های سیاسی جهت بازگشت به شرایط عادی زندگی را توضیح دهد. |
تا روز ۱۴ فروردین ماه ، علیرغم این همه سر و صدا و تبلیغات و جنجال فقط کمی بیش از ۶۰ میلیون نفر از مردم دنیا یک دوز از واکسن را دریافت کردهاند. و این در حالی است که تا ۷۰٪ جمعیت نزدیک هشت میلیارد نفری جهان واکیسنه و مقاوم در برابر ویروس کرونا نشوند ، یعنی دو دوز واکسن دریافت نکنند ، همه گیری پایان نخواهد یافت.
با یک حساب سر انگشتی به سادگی میتوان دریافت که برای واکسینه کردن نزدیک ۵/۵ میلیارد نفر با دو دوز واکسن ، اگر در بهترین حالت با همین سرعت کار واکسن زدن ادامه یابد قریب ۱۸۸ ماه یعنی حدود ۱۶ سال برای واکسینه ۷۰٪ مردم دنیا زمان نیاز است!!!! (و این در حالی است که با توجه به اینکه ایمنی ناشی از واکسن حداکثر شش ماه خواهد بود ، لذا گروه های واکسینه شده باید مجددا هر شش ماه واکسن بزنند که به این ترتیب کار واکسینه شدن همه مردم جهان دهها سال بطول خواهد انجامید)
و از سوی دیگر برخی کشورها در کمال حماقت و خودخواهی از صدور واکسن به کشورهای دیگر و آن هم با انگیزه سیاسی جلوگیری نموده و با تصور غلط اینکه اگر مردم کشور خود را واکسینه کنند جلوی همه گیری را خواهند گرفت به انحصار طلبی و سودجویی مشغولند. (حماقت بزرگتر در کشورهایی است که مسئولان آنها با توجه کمبود واکسن به واکیسنه کردن خود و اطرافیان خود اکتفا نموده در خیال خام مصونیت از ابتلا به کرونا هستند.)
کارزار تزریق واکسن روز بروز با مشکلات و ابهات بیشتری روبروست بطوری که هنوز هم ناشناختههایی فراوانی در مورد آن وجود دارد. برای مثال هنوز نمیدانیم مصونیتی که واکسنها در بدن ما ایجاد میکنند چقدر دوام خواهد داشت و آیا ممکن است گونههای جهشیافته جدید ویروس که بطور روزافزون خبر ظهور آنها را در نقاط مختلف دنیا دریافت میکنیم ، در برابر واکسنها مقام باشند و آنها را بیاثر کنند.
با گذشت حدود دو ماه پس از آغاز واکسیناسیون دست و پا شکسته در نقاط مختلف دنیا ، در این مقاله سعی خواهیم کرد به سوالات اساسی که هنوز هم در رابطه با واکسن کرونا وجود دارد ، جواب دهیم.
واکسنها برای چه مدت در بدن ایمنی ایجاد میکنند؟
این که ابتلا به ویروس کرونا و یا زدن واکسن چقدر ایمنی در بدن ایجاد میکند احتمالا یکی از سوالهای است که در ماههای اخیر بارها از خودمان پرسیدهایم. یک سال پس از آغاز همهگیری ویروس کرونا، اولین مطالعات در رابطه با ایمنی در میانمدت و طولانیمدت منتشر شدهاند.
با این حال مطالعات در این زمینه بسیار محدود هستند، صرفا به این دلیل که زمان صرف شده روی ساخت واکسن کووید- ۱۹ مانع از ادامه تحقیقات در این رابطه شد. اما به گزارش موسسه ایمنیشناسی لا هویا در کالیفرنیا، بعد از بهبود بیماری برخی از واکشنهای ایمنی برای دست کم ۵ ماه همچنان در بدن فعال باقی خواهند ماند.
سازمان بهداشت جهانی هم به نتایج مشابه دست یافته . به گفته این سازمان بیشتر بهبود یافتگان از کووید-۱۹ حدود ۵ ماه در برابر این بیماری مصونیت دارند. این در حالی است که برخی دانشمندان معتقدند ممکن است در افراد مختلف این مصونیت برای مدتی بین ۳ الی ۶ ماه باشد.
قطعا همه بهبود یافتگان واکنش یکسانی نشان نخواهند داد چون میزان ایمنی ایجاد شده در بدن آنها میتواند کمتر یا بیشتر باشد و احتمال ابتلای دوباره به بیماری هم به همین مساله بستگی دارد.
حتما بخوانید:
تغذیه مناسب برای ایجاد مقاومت در برابر ویروس کرونا
اوضاع برای واکسن هم به همین گونه است.
دکتر جولیان تاگ، ویروسشناس در دانشگاه لستر میگوید: ” به سختی میتوان گفت مصونیت تا چه مدت در بدن دوام خواهد داشت چون تزریق واکسن تازه آغاز شده و میزان ایمنی میتواند بسته به بیمار و نوع واکسن متفاوت باشد، اما فرد احتمالا تا ۵ ماه در برابر بیماری مصون خواهد بود. “
ممکن است بعد از زدن واکسن به ویروس مبتلا شویم؟
بله، این امکان به چند دلیل وجود دارد.
اولین دلیل این است که بعد از تزریق دوز اول یا تنها دوز واکسنها (بسته به نوع هر واکسن) دو یا سه هفته طول میکشد تا در بدن ایمنی ایجاد شود.
دکتر تانگ میگوید: “اگر یک روز یا یک هفته بعد از دریافت واکسن در معرض ویروس قرار بگیرید، هنوز هم در برابر بیماری آسیبپذیر هستید و میتوانید آن را به دیگران منتقل کنید.”
اما این احتمال هم وجود دارد که یک نفر هفتهها بعد از دریافت دوزهای مورد نیاز واکسن در معرض ویروس قرار بگیرد و به آن مبتلا شود.
دکتر بدلی میگوید: “دادههای موجود نشان میدهند برخی افراد ممکن است همچنان به بیماری کووید-۱۹ مبتلا شوند هر چند ویروس کمتری در بدنشان خواهند داشت و در نتیجه حالشان به اندازه کسانی که قبلا این بیماری را نگرفته یا واکسن نزدهاند بد نخواهد شد. “اما کماکان این افراد میتوانند ناقل ویروس کرونا به دیگران باشند.”
بنابراین در رابطه با این که واکسن در شماری از مردم مصونیت ایجاد میکند، تا حدی توافق نظر وجود دارد اما هنوز مشخص نیست آنها تا چه حد در جلوگیری از بیماری و انتقال آن موثر هستند.
خوسه مانوئل بائوتیستا، استاد دانشکده زیستشیمی و زیستشناسی مولکولی در دانشگاه کمپلوتنسه مادرید میگوید: ” این ویروس بسیار ناهمگون است و در بیماران مختلف علائم متفاوتی ایجاد میکند. همین اتفاق برای واکسنها هم خواهد افتاد. در عدهای واکنش ایمنی مناسب ایجاد میکند که مانع از بازتولید ویروس خواهد شد. اما واکنش به واکسن در برخی دیگر کامل نخواهد بود و ویروس هنوز هم میتواند در بدنشان تکثیر شود و به دیگران سرایت کند.”
حتما بخوانید:
آنچه که باید در مورد واکسنهای عرضه شده برای کرونا بدانیم
آیا واکسنها از بدن در برابر گونههای جهشهای جدید ویروس کرونا محافظت خواهد کرد؟
این مسألهایست که در موردش نگرانی وجود دارد.
ویروسها به طور مداوم جهش مییابند و این روند گاهی اوقات تا جایی ادامه مییابد که گونه جدید در برابر واکسن مقاوم میشود. در این صورت باید در واکسن جدیدی ساخته شوند.
گونههای جدید ویروس کرونا که در آفریقای جنوبی و بریتانیا شناسایی شدهاند، در کشورهای دیگر هم منتشر شده و به دلیل قدرت سرایت بالاتر میزان ابتلا به آنها نسبت به گونههای قبلی بیشتر هم هست.
دکتر تانگ هم میگوید: ” میزان حفاظت واکسنها از بدن در برابر ویروس به این بستگی دارد که گونه جدید چقدر نسبت به نوع قدیمیاش تغییر کرده است.”
به طور خلاصه، دولتها و سازمانهای بهداشت برای ارزیابی میزان تاثیر روشهای درمانی موجود بر گونههای جدید ویروس، باید دایما آنها را شناسایی کنند و زیر نظر بگیرند ، که البته با توجه به عدم وجود امکانات لازم برای این کار و عدم توزیع عادلانه تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی در همه جای جهان ، کاری غیر ممکن بنظر میرسد.
واکسنها در چند نوبت و طی چه مدت باید تزریق شوند؟
همه واکسنهای ساخته شده تا بحال میبایست در دو نوبت تزریق شوند.
در ابتدا بر اساس نحوه تزریق واکسن در آزمایشهای بالینی گفته شد فاصله میان دریافت دوز اول و دوم سه تا چهار هفته خواهد بود. اما اواخر سال ۲۰۲۰ اعلام شد که واکسیناسیون تعداد هر چه بیشتری از مردم با دوز اول باید در اولویت قرار گیرد و به همین دلیل فاصله تزریق دو نوبت واکسن را به حداکثر سه ماه افزایش دادند.
اما اغلب شرکت های سازنده واکسن و بخش اعظم جامعه علمی جهانی اصرار دارند که کار واکسیناسیون به همان شکلی که در آزمایشهای بالینی نتیجه داده، صورت بگیرد و دوز دوم واکسن با ۲۱ روز فاصله از دوز اول میبایست تزریق شود.
در همین راستا سازمان جهانی بهداشت هم توصیه کرده فاصله بین دو دوز واکسن بین ۲۱ تا ۲۸ روز باشد، هر چند در موارد استثنایی میتوان دوز دوم را تا حداکثر ۶ هفته به تاخیر انداخت.!!!
سرعت گسترش گونههای جدید ویروس کرونا در جهان همانند نوع انگلیسی و آفریقایی آن نشان داد که واکسینه چند کشور به هیچ عنوان شیوه مناسبی برای جلوگیری از پاندمی نبوده و انواع جدید با سرعت بالا انتشار خواهند یافت.
نتیجهگیری :