عوامل ایجاد سرطان پستان و راههای جلوگیری از آن

چکیده:

تا کنون دلیل اصلی ایجاد سرطان پستان شناسایی نگردیده و در حقیقت اکثر خانم ها در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان هستند، لیکن از سوی محققان عدم تعادل هورمون های جنسی یا استروژن، اصلی ترین عامل ایجاد سرطان سینه اعلام شده است.

بیماری سرطان پستان در زنان جزء رایج ترین سرطانهایی است که خانم ها به آن مبتلا می شوند و تشخیص به موقع این بیماری در درمان قطعی آن بسیار اهمیت دارد. از مهمترین عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه می شوند می توان موارد زیر را برشمرد:

۱- عامل وراثت یا سابقه ابتلا به سرطان پستان در مادر، خواهر و یا دختر.

۲- سن نخستین زایمان بیشتر از ۳۵ سالگی.

۳- نازایی.

۴- بلوغ زودرس کمتر از ۱۲سال.

۵- یائسگی دیررس.

۶- قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس و رادیوگرافی های متعدد.

۷- چاقی پس از یائسگی.

۸- مصرف زیاد چربی حیوانی در رژیم غذایی.

موجود بودن یک یا همه این دلایل در هر خانمی به معنای مبتلا شدن حتمی او به این بیماری نیست و عوامل ذکر شده می تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد و این افراد باید بیشتر از سایرین به پیشگیری، توجه بیشتر به سلامت خود و انجام منظم و دوره ای تست های لازم برای اطمینان از سلامت پستان و تشخیص به موقع و شروع درمان در صورت ابتلا، توجه کنند.

شایع ترین علامت سرطان سینه را وجود توده سفت، منفرد و بدون درد در ناحیه سینه عنوان کرد و همچنین علائم دیگری مانند ترشح از نوک پستان، تغییر در اندازه، بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل، تغییر در پوست پستان را نیز اشاره کرد.

سه روش شناخته شده برای تشخیص سرطان پستان وجود دارند که عبارتند از: انجام معاینات توسط پزشک متخصص، مامو گرافی، ارتقاء سطح آگاهی زنان و خودآزمایی پستان توسط خود فرد را در پیشگیری از ابتلابه این بیماری مؤثر دانست. ماموگرافی دقیق ترین روش تشخیص زودرس سرطان پستان است و زنان باید در محدوده سنی ۳۵-۳۹ سالگی از این روش برای پیشگیری و اطمینان از سلامتی خود استفاده کنند.

در کشورهای غربی این بیماری بیشتر در سنین بالای ۵۰ سال دیده می شود و پزشکان استفاده از روش مامو گرافی را با توجه به امکانات موجود بین سنین ۴۰-۴۹ سال و هر سه سال و پس از آن تا سن ۶۵سالگی هر دو سال توصیه می کنند که میانگین روند آماری این بیماری در کشور ما ۱۰سال کمتر از متوسط جهانی است و متاسفانه زنان در سنین جوان تر به سرطان پستان مبتلا می شوند.

راههای پیشگیری از سرطان پستان

راه‌های جدیدی وجود دارد که در مورد احتمال ابتلای خود به سرطان بیشتر بدانید. شما باید سابقه‌ی سرطان سینه را نه‌تنها در خانواده‌ی مادری، بلکه در خانواده‌ی پدری خود هم جست‌وجو کنید. شما باید با ساختار سینه‌ی خود آشنا باشید. شما هیچ‌گاه نمی‌توانید احتمال ابتلا به سرطان سینه را به صفر برسانید، چراکه زن بودن شما برای بودن در خطر ابتلا به سرطان سینه کافی است. اما می‌توانید احتمال ابتلا به سرطان سینه را به‌طور چشمگیر کاهش دهید. برای پیشگیری از سرطان سینه، به ۱۰ نکته‌ی زیر توجه کنید و آنها را به‌کار ببندید.

 بررسی وضعیت تراکم سینه‌

از جمله جدیدترین روشها برای تشخیص به موقع سرطان پستان، آشنایی با تراکم سینه‌هایتان است. اگر بافت سینه‌ی شما بیشتر از چربی باشد، تشخیص غده در ماموگرام دشوار می‌شود، زیرا بافت سینه و تومور هر دو در ماموگراف سفید هستند، اما چربی سیاه است. زنان جوان بافت سینه‌ی بیشتر و چربی کمتری دارند. اگر بافت سینه‌ی شما بیشتر از چربی آن باشد، احتمال ابتلا به سرطان سینه تا ۶ برابر افزایش پیدا می‌کند. علت این امر هنوز مشخص نیست؛ اما یکی از احتمالات این است که چون روش اندازه‌گیری دقیقی برای تراکم سینه وجود ندارد، تشخیص پزشکان در این زمینه، ذهنی و مستعد خطاست.

از رادیولوژیستی که ماموگرافی سینه شما را انجام می‌دهد، در مورد تراکم سینه‌تان سؤال کنید. اگر تراکم سینه‌ی شما کم باشد، همچنان به بازبینی‌های پزشکی منظم نیاز دارید. اگر تراکم سینه‌ی شما بالاست، نمی‌توانید آن را کاهش دهید. البته تراکم سینه با افزایش سن کاهش می‌یابد. از پزشک خود بخواهید که به بازبینی‌های پزشکی شما ام‌آرآی یا سونوگرافی را اضافه کند. می‌توانید به جای ماموگرافی سنتی، از ماموگرافی دیجیتال استفاده کنید. این ماموگرافی‌ها کنتراست بیشتری دارند و دیدن ناهنجاری در بافت‌های متراکم سینه آسان‌تر است.

 ورزش سپری پر قدرتمند در برابر سرطان پستان

ورزش کردن به چند دلیل از شما در برابر سرطان پستان محافظت می‌کند. ورزش کردن به کنترل وزن شما کمک می‌کند. پژوهش انجمن سرطان آمریکا نشان داد، زنانی که از زمان ۱۸ سالگی خود، بین ۹ تا ۱۴ کیلوگرم وزن اضافه کرده‌اند، تا ۴۰ درصد بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. اثر افزایش وزن بر احتمال ابتلا به سرطان سینه به سبب استروژن است. استروژن می‌تواند رشد بیش‌ازحد سلول‌ها را تحریک و سرطان سینه ایجاد کند. تا پیش از یائسگی، این تخمدان‌های شما هستند که استروژن تولید می‌کنند. پس از یائسگی، تخمدان‌ها دیگر هورمونی تولید نمی‌کنند؛ پس استروژن از بافت چربی به‌وجود می‌آید. هرچقدر چربی در بدن یک زن بیشتر باشد، استروژن بیشتری ساخته می‌شود.

انجام ورزش متابولیسم تولید استروژن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. پژوهشی که در مجله‌ی اپیدمیولوژی -نشانه‌های زیستی و پیشگیری- منتشر شد، این نتیجه را بیان کرده بود. میندی کرزر، نویسنده‌ی همکار این پژوهش و استاد تغذیه در دانشگاه مینه‌سوتا می‌گوید: «در زنانی که ورزش می‌کنند، نسبت استروژن خوب به استروژن بد (استروژنی که می‌تواند به دی‌ان‌ای صدمه بزند و احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد) تا حدود ۲۵ درصد بهبود پیدا می‌کند. پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که هرچقدر نسبت استروژن خوب به استروژن بد بیشتر باشد، احتمال ابتلا به سرطان سینه کاهش پیدا می‌کند. این نسبت در زنانی که ورزش نمی‌کنند، کاهش پیدا نمی‌کند.»

نیازی نیست که ورزش‌هایی سنگین انجام دهید. بنیاد سلامت زنان در پژوهشی دریافت، زنانی که در هفته بین یک ساعت و ربع تا دو ساعت و نیم پیاده‌روی سریع دارند، احتمال ابتلا به سرطان سینه در آنها تا ۱۸ درصد کمتر است. انجمن سرطان آمریکا پیشنهاد می‌دهد برای آنکه از ابتلا به سرطان پیشگیری کنید، در هفته ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط داشته باشید؛ یعنی سی دقیقه در پنج روز هفته. تلاش کنید که پیاده‌روی به بخشی از برنامه‌ی روزانه‌ی شما تبدیل شود.

 لزوم اطلاع از سابقه‌ی سرطان سینه در خانواده‌

بین ۵ تا ۱۰ درصد موارد ابتلا به سرطان سینه ارثی هستند که به‌واسطه‌ی جهش‌های ژنی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. اهمیت ژن‌های خانواده‌ی پدری شما به‌اندازه‌ی خانواده‌ی مادری مهم است. انواع دیگر سرطان را در خانواده‌ی خود بررسی کنید. مردها می‌توانند حامل ژن‌های معیوبی مانند BRCA1 و BRCA2 باشند که نه‌تنها خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد، بلکه خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زن‌ها، سرطان پانکراس در هر دو جنس و سرطان بیضه و پروستات در مردها را افزایش می‌دهد. علاوه‌براین، وجود چندین مورد ابتلا به سرطان در خانواده‌ی پدری و مادری شما، می‌تواند نشانه‌ای بر وجود ژن سرطان در خانواده‌ی شما باشد.

می‌دانید که سابقه‌ی پزشکی بستگان درجه‌ی اول (والدین، خواهر و برادر، فرزندان) برای تعیین خطر ابتلا به سرطان مهم است، اما سابقه‌ی پزشکی بستگان درجه‌ی دوم و سوم (عمو، عمه، خاله، دایی، پدربزرگ، مادربزگ و والدین آنها، نوه‌ها، خواهرزاده و برادرزاده) را هم بررسی کنید. اگر سابقه‌ی پزشکی خانواده‌ی شما نگران‌کننده است، از یک متخصص ژنتیک کمک بگیرید. سوزان سیتره‌ی ۴۹ ساله که در فلوریدا زندگی می‌کرد، سابقه‌ی پزشکی خانواده‌ی خود را بررسی کرد. مادر او در جوانی در اثر ابتلا به سرطان سینه درگذشته بود. پدربزرگ و مادربزرگ مادری او و دو تا از خواهران مادرش در اثر ابتلا به سرطان‌های مختلف درگذشته بودند. او از یک متخصص ژنتیک کمک می‌گیرد. سوزان دریافت که او حامل ژن BRCA2 است. او تصمیم گرفت که هر دو پستان خود را با جراحی ماستکتومی جهت پیشگیری از ابتلا به سرطان بردارد. افرادی که ژن جهش‌یافته‌ی BRCA را در دی ان‌ای خود دارند، ۵ برابر بیشتر از دیگر زنان در خطر ابتلا به سرطان قرار دارند.

سو فریدمن، بنیان‌گذار و رئیس FORCE (افزایش توانایی رویارویی با خطر سرطان)، شبکه‌ی ملی حمایت از افرادی با خطر بالای ابتلا به سرطان پستان و تخمدان در ایالات متحده، می‌گوید: «ژنتیک مبحثی بسیار پیچیده است. مشاوران ژنتیک نه‌تنها می‌توانند اطلاعاتی دقیق و به‌روز در مورد خطر ابتلا به سرطان به شما بدهند، بلکه می‌توانند مشخص کنند که آیا آزمایش‌های ژنتیکی برای شما مناسب است یا خیر. مشاوران می‌توانند به شما کمک کنند که نتایج آزمایش‌های ژنتیکی خود را بفهمید و براساس آنها تصمیم بگیرید.»

 پرهیز از رادیوگرافی غیر ضروری

ماموگرافی، ابزار بررسی سینه‌ها، از تابش یونیزه استفاده می‌کند. تابش یونیزه که در بسیاری از آزمایش‌های چک‌آپ به‌کار می‌رود، عاملی خطرناک است، زیرا می‌تواند باعث ایجاد جهش در دی‌ان‌ای شود. البته توجه داشته باشید که این امر بدین معنا نیست که ماموگرافی خود را لغو کنید. رابرت هوور، رئیس برنامه‌ی اپیدمیولوژی و آمار زیستی در بنیاد ملی سرطان ایالات متحده می‌گوید: «در ماموگرافی از دوز بسیار کمی از تابش استفاده می‌شود. اگر راهنمایی‌های عمومی را رعایت کنید، مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد. این امر در مورد رادیوگرافی‌های سالانه‌ی دندان و بازرسی‌های امنیتی فرودگاه هم صدق می‌کند. اگر پزشک شما می‌گوید که باید رادیوگرافی انجام دهید، ریسک کمینه‌ی تابشی که دریافت می‌کنید، با احتمال تشخیص مشکل پزشکی جبران می‌شود.»

اما استثنائاتی هم وجود دارد. زنانی که پیش‌ازاین رادیوگرافی قفسه‌ی سینه را در موارد سرطانی پیشین، مانند بیماری هوچکین یا لنفوم غیر هوچکین انجام داده‌اند، احتمال ابتلا به سرطان بیشتری دارند. هرچقدر دُز دریافتی بیشتر و سن بیمار کمتر بوده باشد، احتمال ابتلا بیشتر است. در حالت کلی، FDA می‌گوید که رادیوگرافی اشعه‌ی ایکس فقط زمانی باید انجام شود که پزشک مربوط تشخیص دهد آنها ضروری هستند یا می‌توانند به پرسشی بالینی پاسخ بدهند یا راهنمای درمان بیماری باشند. هرگاه پزشک شما، رادیوگرافی با اشعه‌ی ایکس را تجویز کرد، دلیل آن را از او بپرسید. اگر مطمئن نبودید که رادیوگرافی واقعا لازم است یا خیر، نظر پزشک دیگری را برای اطمینان جویا شوید.

 محدود کردن استفاده از داروهای هورمونی

بنیاد سلامت زنان دریافت که استفاده‌ی طولانی‌مدت از درمان‌های مبتنی بر استروژن و پروژسترون احتمال ابتلای زنان به سرطان سینه را تا ۲۴ درصد افزایش می‌دهد. تا زمانی‌که خطر جدی متوجه شما نباشد، می‌توانید با پزشک خود در مورد استفاده از درمان هورمونی برای مدیریت نشانگان یائسگی مانند گرگرفتگی صحبت کنید. از کمترین دُز مصرفی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن استفاده کنید.

مری گمیگنانی، جراح سینه در یکی از مراکز سرطان نیویورک می‌گوید: «هر خانمی که هورمون‌درمانی انجام می‌دهد، باید افزایش احتمال ابتلا به سرطان سینه را در برابر کیفیت زندگی بسنجد و زمان مصرف خود را کوتاه کند. خانم‌هایی که احتمال ابتلا به سرطان سینه در آن‌ها خیلی بالا است، تحت هیچ‌ شرایطی نباید از هورمون‌درمانی استفاده کنند. مگر اینکه تخمدان‌های آن‌ها برداشته شده باشد یا یائسگی از طریق جراحی را تجربه کنند. اگر شما از هورمون‌درمانی استفاده می‌کنید، هر شش ماه یک‌بار استفاده از این داروها را با پزشک خود دوباره ارزیابی کنید. اگر تصمیم گرفتید که از هورمون‌درمانی استفاده نکنید، با پزشک خود در مورد انتخاب‌های دیگری که پیشِ رو دارید، مشورت کنید.

 به نوزاد خود از سینه خود شیر بدهید

در زنانی که در ۶ ماهه‌ی نخست تولد نوزادشان به او شیر داده‌اند، خطر مرگ در اثر سرطان تا ۱۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. اما دلیل آن چیست؟ زن‌ها در طول دوره‌ی شیردهی به نوزادشان وارد سیکل قاعدگی نمی‌شوند. هرچقدر یک زن وارد سیکل‌های قاعدگی کمتری شود، بدن او کمتر استروژن ترشح می‌کند و در نتیجه خطر ابتلای او به سرطان کاهش پیدا می‌کند. خلاصه‌ی کلام آنکه، شواهد بسیاری وجود دارد که شیر دادن نوزاد، خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد. اگر توانایی شیر دادن به نوزاد خود را دارید، این کار را انجام دهید. شیر مادر برای تغذیه‌ی نوزاد بهترین گزینه است اما برای مادر هم فواید بسیاری دارد.

 استفاده از مواد غذایی سالم

تحقیقات بسیاری تأیید می‌کنند که تغذیه‌ی شما بر خطر ابتلای شما به سرطان تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، پژوهشگران دانشگاه‌ هاروارد دریافتند زنانی که درصد کاروتنوئید خون آنها بالاست، ۱۹ درصد خطر ابتلا به سرطان پستان کمتری دارند. کاروتنوئیدها ترکیباتی هستند که در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند سبزیجات برگ‌دار، هویج و فلفل قرمز وجود دارند. در زنانی که کاروتنوئید بیشتری مصرف کرده‌اند، خطر ابتلا به سرطان پستان با گیرنده‌ی منفی استروژن (که تهاجمی‌تر است) کمتر است. مواد مغذی دیگر مانند سولفورفان (موجود در خانواده‌ی کلم‌ها) و لیکوپن (ماده‌ی شیمیایی مسئول رنگ قرمز در گوجه فرنگی) از زن‌ها در مقابل سرطان پستان محافظت می‌کنند.

انجمن سرطان آمریکا پیشنهاد می‌دهد که هر روز پنج وعده یا بیشتر میوه و سبزیجات مصرف کنید. مصرف گوشت‌های فرآوری و قرمز را محدود کنید و از دانه‌های کامل استفاده کنید تا خطر ابتلا به انواع سرطان را کاهش دهید. در نهایت، از مصرف مشروبات الکلی بپرهیزید. مصرف هر لیوان نوشیدنی الکلی، خطر ابتلای شما به سرطان سینه را تا ۱٫۵ برابر افزایش می‌دهد.

ضرورت تشخیص زود هنگام

اگر سرطان سینه به موقع تشخیص داده شود، شانس بهبودی آن بسیار زیاد است. اگر سرطان سینه در مراحل اولیه تشخیص داده شود و محدود به سینه باشد، به‌احتمال ۹۹ درصد به‌مدت پنج سال بهبود پیدا می‌کند.

اگر خطر ابتلای شما به سرطان پستان متوسط است، از سن ۵۰ سالگی به بعد هر یک سال یا دو سال ماموگرافی سینه انجام دهید. انجمن سرطان ایالات متحده پیشنهاد می‌دهد که ماموگرافی را از اوایل دهه‌ی ۴۰ خود آغاز کنید. با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید بهترین برنامه برای شما چیست.

با ساختار سینه‌های خود آشنا باشید تا بتوانید هرگونه تغییر در ظاهر یا بافت آن را سریع متوجه شوید. هرگاه متوجه خونریزی یا ترشحات از نوک سینه‌ی خود شدید یا احساس درد کردید، وضعیت را با پزشک خود در میان بگذارید. زنانی که خطر ابتلا به سرطان سینه در آنها بالاتر است، باید از سنین پایین‌تری آزمایش‌های پزشکی را شروع کنند و دفعات بیشتری آن را انجام دهند. آنها باید آزمایش‌های تشخیصی ام‌آر‌آی هم انجام دهند.

برای پیشگیری از سرطان سینه چه باید کرد؟

آنجلینا جولی وقتی متوجه شد که جهش ژنی BRCA دارد، با عمل جراحی ماستکتومی پستان، بافت سینه‌ی خود را برداشت. برای پیشگیری‌هایی مانند این، نیازی نیست که حتما ژنی معیوب داشته باشید. هر شخصی که خطر ابتلای بسیار بالایی به سرطان سینه داشته باشد، می‌تواند عمل جراحی ماستکتومی پستان را انجام دهد. این جراحی خطر ابتلای شما را به‌شدت کاهش می‌دهد، اما تنها انتخاب پیش روی شما نیست.

جیل آمایا ۴۸ ساله و ساکن نیویورک است. او متوجه شد که مانند بستگان نزدیک خود که به سرطان پستان مبتلا بودند، جهش ژنی BRCA را دارد. او هر ۶ ماه یک‌بار، ماموگرافی و ام‌آر‌آی انجام می‌دهد. جیل می‌گوید: «این آزمایش‌های نظارتی به من اطمینان می‌داد که حتی اگر مشکلی پیش بیاید، سریع تشخیص داده می‌شود.» برخی از زنان از داروهای شیمیایی پیشگیری‌کننده از سرطان مانند تاموکسیفن استفاده می‌کنند. آنها درعین‌حال سبک زندگی خود را تغییر داده‌اند و مداوم بازبینی پزشکی انجام می‌دهند.