انواع گل رز و خواص دارویی آن در طب سنتی

گل رز که خود دارای ده‌ها نوع مختلف می‌باشد ، گلی زیبا و معطر است که شکوفه های زیبای آن دست‌مایه اشعار عاشقانه شعرا و اهالی دل است. اما آیا می دانید گل رز چیزی فراتر از یک چهره زیبا است؟

گل رز دارای خواص دارویی است ، بنابراین می توان آنها را یک گیاه دارویی به‌شمار آورد. تا دهه ۱۹۳۰ انواع گل رز هنوز هم از نظر پزشکان یک داروی رسمی برای درمان های داخلی و موضعی محسوب می شد.

چهار نوع اصلی گل رز وجود دارد که برای استفاده تجاری به ویژه برای تولید روغن اساسی ، گلاب و عطر گل رز ، پرورش داده می شوند. این انواع عبارتند از :  Gallica.Rosa ،  Centifolia.Rosa ،  Canina.Rosa و  Damascena.Rosa هستند . این گل‌ها را می‌توان برای تولید روغن گل محمدی مورد استفاده قرار داد.

ترکیبات اساسی گل رز در همه گونه ها تقریبا یکسان بوده و ویژگی و مزایای درمانی مشابه دارند.. در اینجا بطور کلی به همه خواص و ویژگیها و انواع گل رز پرداخته خواهد شد،

خواص و طبع گیاه گل رز

طبع گیاه گل رز ، در گل‌های کاملا رسیده و باز شده ، معتدل و در غنچه‌های بسته و نیمه باز کمی سرد و خشک است، بنابراین قابض ، ضد صفرا و بلغم محسوب میشود و مصلح آن برای افراد سرد مزاج، گیاه انیسون و برای افراد دارای مزاج گرم، کافور است و طبع گرده گل رز گرم و خشک توصیف میشود.

ترکیب شیمیایی

طیف گسترده ای از فلاونوئیدها ، قندهای میوه (از جمله فروکتوز ، گلوکز ، مالتوز) ، طیف وسیعی از اسیدهای آمینه ، روغنهای اساسی از جمله سیترونلول ، جرانیول ، اوژنول ، نرول و فنیل اتانول.

ویتامین های  ، B1 (تیامین) ، B2 (ریبوفلاوین) ، B3 (اسید نیکوتینیک) ، B6 (پیریدوکسین) ، B7 (همچنین به عنوان نیاسین یا ویتامین H شناخته می شود) ، B9 (اسید فولیک) C ، D ، E و K. مواد معدنی پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، آهن ، روی ، سدیم ، مس ، ید ، کروم ، نیکل. همچنین تانن و طیف وسیعی از آنزیم ها ، که به هضم غذا کمک می کنند.

روغن اساسی گل رز حاوی طیف وسیعی از روغن‌های اساسی است که شامل ژرانیول ، نرول ، سیترونلول ، فارنسول ، لینالول ، لیمونن ، ۱-p-menthene ، میرسن ، پینن ، اکسید گل رز ، تانن ، اسیدهای آلی ، بتاکاروتن ، سیانین ، رزین و موم ها ترکیبات ممکن است با انواع مختلف گونه های گل رز متفاوت باشند.

روغن ضروری گل رز بسیار گران است و یکی از سالم‌ترین روغنهای اساسی است. اگر روغن ارزان قیمت گل رز را پیدا کردید ، به احتمال زیاد با روغن های ترکیب شده ، یا تقلبی است ، بنابراین برچسب ها را با دقت بخوانید.

میوه گل رز (گل هایی که به دانه متورم شده اند) منبع بسیار خوبی از ویتامین های A ، B3 ، C ، D و E هستند. آنها همچنین حاوی اسید سیتریک ، فلاونوئیدها (از جمله کوئرستین ، ایزوکوئرستین ، لیکوپن ، روبیکسانتین و فیتوکسانتین) ، فروکتوز ، ساکارز هستند. و زایلوز ، اسید مالیک ، تانن و روی. به صورت چای مصرف می شوند برای عفونت ، به ویژه عفونت مثانه مفید هستند.

از دمنوش گل سرخ در درمان اسهال نیز استفاده می شود. به ویژه منبع خوبی از ویتامین C است. میوه گل رز و روغن آن بهترین و طبیعی ترین درمان کننده ها برای مشکلات جسمی هستند و در پیشگیری از سرطان سینه بسیار مفیدند.

کاربردهای درمانی

دمنوش گل رز دارای خواص ضد افسردگی ، ضد اسپاسم ، درمان تبخال ، قابض ، آرام بخش ، محرک گوارشی ، تولید صفرا ، پاک کننده ، خلط آور ، ضد باکتری ، ضد ویروس ، ضد عفونی کننده ، مقوی کلیه ، تنظیم کننده قاعدگی بوده و ضد التهاب می باشد.

شیوه استفاده از خواص درمانی گل رز

گلهای رز هیبریدی مدرن که در ادامه مطلب به آن پرداخته شده ، از نظر دارویی خواص کامل گونه های دیگر را ندارند ، اما کاملاً خوراکی هستند و می توانند در سالادهای ، شیرین و شور استفاده شوند و به عنوان شیرین یا تزیین کننده استفاده شوند. هنگام استفاده از گل سرخ بسیار مهم است که گیاهانی که برای اهداف پزشکی یا آشپزی استفاده می کنید با مواد شیمیایی سم پاشی نشده باشند. این امر مشکلات بیشتری در بدن شما ایجاد خواهد کرد.

استفاده از گل رز به عنوان دارو در تمام کشورهای نیمکره شمالی سنتی است ، اگرچه گونه های مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد. سرخپوستان آمریکای شمالی از گل های رز وحشی برای سرماخوردگی و دانه ها برای دردهای عضلانی استفاده می کنند. در اروپا ، گلاب به عنوان شستشو برای بیماری های پوستی استفاده می شد. روغن به عنوان استنشاق به عنوان کمک به خواب ، نگهداری گلبرگ های گل سرخ برای سرماخوردگی ، سرفه ، شکایت ریه و عفونت و درد در دستگاه ادرار مصرف می شد.

چینی ها از گل‌های Rosa rugosa برای تنظیم عملکرد کبد و طحال و روده Rosa laevigata و همچنین برای تقویت کارکرد کلیه ، طحال و ریه استفاده می کنند. میوه‌های گل رز که بیشتر در غرب استفاده می شود از گل رز ( wild Rose flower) (گل رز وحشی) است و از گلبرگ های Rosa centifolia ، Rosa damascena یا Rosa gallica به صورت دارویی استفاده می شود.

از آنجا که گلاب قابض است ، برای درمان اسهال مفید است. قسمتهایی که استفاده می شود معمولاً گل‌ها یا سر بذر یا میوه گل رز است و به روشهای مختلفی به صورت تازه یا خشک قابل استفاده است. از تزریق یا جوشانده برای هر یک از اقدامات درمانی که قبلاً ذکر شده است ، ۱۰-۱۰ گرم در روز (گیاه معادل گیاه خشک یا تازه) استفاده کنید. از دم کرده گلبرگ می توان به عنوان غرغره گلودرد استفاده کرد.

دوز تنتور روزانه ۳ تا ۱۰ میلی لیتر است. گل رز را می توان به عنوان تنتور یا شربت تهیه کرد. فقط تصور کنید که بعد از کار کنار یک لیوان شربت گلبرگ گل رز بنشینید. نه تنها آرامش بخش است ، بلکه مقوی نیز هست.

این شربت برای استفاده زنان باردار و نوزادان بی خطر است و برای ناراحتی های گوارشی ، پوستی و عصبی از جمله سردرد و همچنین بی نظمی قاعدگی استفاده می شود. در اتو بخار خود از گلاب استفاده کنید. همانطور که اتو می زنید ، این عطر شما را سر حال می‌کند.

استفاده در مواد آرایشی

کرم اصلاح صورت:

• ½ فنجان صابون رنده شده
• ۱۷۵ میلی لیتر الکل سفید ۷۰%
• ۱۷۵ میلی لیتر گلاب ، آب مقطر یا باران

طرز تهیه: صابون را در قابلمه با حرارت کم ذوب کنید فقط آب کافی اضافه کنید تا به یک خمیر نرم تبدیل شود. گلاب را درون الکل مخلوط کرده و در خمیر صابون ترکیب کنید. خوب هم بزنید و سپس درون یک ظرف شیشه ای دهان گشاد ، با درب محکم ، بریزید.
با استفاده از برس یا انگشتان مخصوص استفاده در قسمت هایی که باید تراشیده شود ، استفاده می شود.

بالم لب برای مرطوب نگه‌داشتن و نرمی پوست لب:

طرز تهیه:یک ظرف شیشه‌ای مقاوم به حرارت  را روی حرارت ملایم قرار داده ، ۲ قاشق چایخوری موم عسل ، ۴ قاشق چایخوری روغن بادام شیرین را ذوب کنید ، از روی حرارت برداشته و ۱ قاشق چایخوری گلاب را هم بزنید. هم بزنید تا شروع به ترکیب کند. لوسیون بدست آمده را برای استفاده در در ظرف شیشه ای بریزید.

استفاده در آشپزی و مواد غذایی

بسیار مهم است که گلهای رزی که می خواهید از آنها در مواد غذایی استفاده نمایید ، به تازگی مورد سمپاشی قرار نگرفته باشند. همچنین باید  اطمینان حاصل کنید که چه وقت و چه نوع سم آفت کشی در گیاه استفاده شده است. در صورت استفاده از انواع سم‌های سیستمیک ، به عنوان مثال ارگانوفسفره ها ، به هیچ وجه نباید از گل آن گیاه استفاده نمود.

مربای گل رز:

• ۹۰۰ گرم گلبرگ قرمز
• ۱ لیتر آب
• ۹۰۰ گرم شکر
• آب ۵ لیمو

طرز تهیه: گلبرگ گل رز را در آب بجوشانید تا نرم شود. شکر و آبلیمو را اضافه کنید ، به سرعت بجوشانید تا زمانی که مربا در حالت جوش قرار گیرد. سپس درون شیشه های از قبل گرم شده تا شکسته نشود ، ریخته و مهر و موم کنید. شما می توانید برای افزایش بیشتر عطر و طعم ، گلاب با درجه غذایی اضافه کنید. (درجه غیر غذایی ممکن است مواد نگهدارنده بالقوه سمی داشته باشد ، بنابراین برچسب ها را بررسی کنید.)

مربای گل سرخ و توت فرنگی:

• ۲ فنجان گلبرگ گل رز قرمز تیره
• ۱ فنجان آب
• ۲ فنجان توت فرنگی خرد شده و چهار پیمانه شکر
• ۱ قاشق غذاخوری آب لیمو و ¼ قاشق چایخوری اسید سیتریک
• ¼ قاشق چایخوری خامه تارتار

طرز تهیه: پایه های سفید گلبرگ های گل رز را بریده و دور بریزید. آب و شکر را در قابلمه ای با گلبرگهای گل رز ، توت فرنگی ، آب لیمو بریزید. به آرامی بجوشانید ، هم بزنید تا شکر حل شود ، سپس به سرعت بجوشد و خامه تارتار و اسید سیتریک را اضافه کنید تا به نقطه تنظیم برسد. درون شیشه های داغ تمیز بریزید و مهر و موم کنید.

فریتر گل رز

فریتر تقریبا مشابه همون فلافل خودمون هست ، با این تفاوت که در اینجا از گلبرگهای گل سرخ تهیه می‌شود ،

طرز تهیه: ابتدا گلبرگ‌های گل رز را با مخلوط خمیر و کره ترکیب نموده به صورت گلوله درآورده ، به سرعت در روغن داغ سرخ کنید ، پس از سرخ شدن ، مقداری خاک قند با شکر روی آن ریخته و سرو کنید.

بستنی گلبرگ گل رز

• ۱ فنجان بزرگ از گلبرگ گل رز قرمز
• ۱ قاشق غذاخوری شکر
• ۱۷۵ میلی لیتر (۳/۴ فنجان) آب انگور قرمز
• ۱ لیتر بستنی وانیلی

طرز تهیه: اجازه دهید بستنی کمی نرم شود. در حالی که این اتفاق می افتد ، تمام گلبرگهای گل رز و شکر را در مخلوط کن قرار دهید تا به یک خمیر صاف تبدیل گردد. بستنی را بریزید تا خوب مخلوط شود و یا به صورت چرخشی بسته شود ، این امر به اثر و احساس طعم دلخواه شما بستگی دارد. مخلوط بستنی را دوباره به فریزر برگردانید. دو بار هم بزنید تا دوباره یخ بزند تا بافت آن صاف شود.

* نکته مهم: این متن به عنوان یک راهنمای کلی آورده شده است. در صورت بروز هرگونه واکنش جانبی یا ادامه علائم ، بلافاصله با یک متخصص گیاه پزشکی یا پزشک فوری تماس بگیرید.

در اینجا نمونه های از انواع گل رز را معرفی و مشخصات آنها توضیح خواهیم داد:

۱- رز های هیبرید چای (Hybrid tea roses) :

رزهای هیبرید چای یا رز های گل درشت که از پیوند رزهای اروپایی و چینی بدست می آید  که بعنوان گل شاخه بریده از آنها استفاده  می شود و در گرمای تابستان گل نمی دهند و پرورش آنها در مناطق گرم اصلا  توصیه نمی شود. جزء محبوب ترین گروه از گل رز بوده ، همچنین دارای شکوفه های بزرگ و زینتی با ۳۰ تا ۵۰ گلبرگ می باشد که از ساقه های بلند جوانه می زنند. هزاران گل رز ترکیبی وجود دارد که پرورش داده شده اند و با معرفی گونه های جدید به طور مداوم ، جایگزین انواع منسوخ شده می شوند.

۲- گل رز گراندیفلورا (Grandiflora) :

این نوع از گلهای رز را می توان به عنوان یک گروه از گل های رز هیبرید چای دانست. این نوع گل رز اغلب بسیار بلند بوده  با شکوفه هایی که به صورت گروهی در ساقه ها دیده می شود.

۳- گل رز فلوریبوندا (Floribunda roses) :

بعد از رز های هیبرید چای و گراندیفلورا ، این نوع از رز ها جزء محبوب ترین ها هستند. مانند رز گراندیفلورا گل های خود را به صورت خوشه های بزرگ نمایان میکند ، با این تفاوت که این نوع به طور مداوم شکوفه می دهد ، در حالی که رز های هیبرید چای و گراندیفلورا در طول شش تا هفت هفته شکوفه میدهند. نگهداری از رز فلوریبوندا نسبت به رز هیبرید چای و گراندیفلورا بسیار آسان تر است.

۴- گل رز پولیانتا (Polyantha roses) :

این دسته از رزها شبیه به فلوریبوندا هستند ، اما گیاهان کوتاه تر به همراه شکوفه های کوچک تری را دارا می باشند. اغلب به عنوان حصار برای باغ و لبه های مکان مورد نظر برای تزئین استفاده می شوند.

۵- گل رز مینیاتوری و مینی فلورا (Miniature rose and miniflora roses) :

گل رز مینیاتوری اساسا کوتاهتر بوده و گل هایش فشرده تر و جمع و جور تر از رز هیبرید چای یا گراندیفلورا هستند. معمولا بیش از ۳۸ تا ۷۶ سانتی متر رشد نمی کنند. گل مینی فلورا دارای گل هایی با اندازه متوسط ، کوچکتر از فلوریبوندا اما بزرگ تر از مینیاتوری است.

۶- گل رز بوته‌ای یا درختچه‌ای ( Shrub roses )

گل های رز در این گروه بخاطر رشد گسترده ی نامنظم و پراکنده شان به راحتی قابل تشخیص هستند. انها می توانند بین ۱٫۵ تا ۴٫۵ متر از هر جهت رشد کنند. رز های بوته ای به دلیل مقاومت در برابر سرما و تولید خوشه های فراوان قابل توجه هستند. چندین زیر مجموعه در این گروه وجود دارد ؛ یکی از مهم ترین انها ، گل انگلیسی دیوید آستین است که شامل گونه هایی شبیه گل های رز قدیمی باغ با رایحه ای شاداب و دلنشین به همراه شکوفایی مکرر هستند.

۷- گل رز بالا رونده یا رامبلر (Climber/ rambler roses) :

انواع مختلفی از گل رز بالا رونده وجود دارد که روش کاشت همه آنها مشابه می باشد و این کار در هر زمانی بین بهار تا پاییز امکان پذیر است. گل های رز رونده در حیاط منزل و اطراف خانه منظره زیبا و دیدنی را ایجاد خواهند کرد.

۸- گل رز پاسیویی

اگر گل رزی می خواهید که بزرگ تر از گل مینیاتوری اما نه به بزرگی اندازه یک رز استاندارد باشد، رزهای پاسیویی را امتحان کنید. این رز ها نوعی از فلوریبوندا هستند که در مقیاس کوچک تری پرورش می یابند.

۹- گل رز هلندی

یکی از زیباترین انواع گل رز ، گل رز هلندی است که با نگاه کردن به آن اوج زیبایی این گل را می بینیم. این گل گلبرگ ها و شکوفه های بزرگی دارد و انواع آن شامل رنگ زرد و طلایی است. اگر در مسیر رشد صحیح خود باشد بسیار خوش رنگ خواهد بود. عطر این گل، سبب شده تا جزء انواع رزهای پر طرفدار باشد.

این گل زیبا از خانواده های گل های دو رگه چای به شمار می آید. قدرت عطر آن بسیار قوی است و دارای بوی شیرین و دل انگیزی است. گل دهی آن به صورت تکرار بر شاخه است. ارتفاع و عرض این گل به ابعاد۶۰ تا ۹۱ سانتی متر می رسد. این گل برای نگهداری در باغ و باغچه و مکان های کوچک مناسب است.

۱۰- گل سُرخ پاکوتاه :

بوته هائیست که پیوند آنرا روی ریشه یا ساقه نزدیک بخاک زده و میگذارند از پیوند چند شاخه بیرون آید و در اثر هَرَس همه ساله آنرا کوتاه نگهمیدارند ، بطوری که بسته به جنس آن بلندی بوته ها از ۲۰ سانتیمتر تا یک متر بلند تر نمی شود .

۱۱- گل سرخ کُرپه‌ای :

که پس از پیوند نزدیک خاک در اثر هَرَس نوک شاخه ها می گذارند شاخه های فرعی آن زیاد شود تا بوته بصورت کُرپه درآید .

۱۲- گل سرخ با ساقه بلند :

عبارت از بوته هائیست که پیوند را روی یک ساقه صاف و لخت تسترن کوهی به بلندی یک متر تا یک متر و نیم می زنند . پس از نمو پیوند ، ساقه نسترن بتدریج قوی شده رنگ قهوه ای بخود گرفته راست می ایستد . باغبان میتواند شاخه هایی که از پیوند میروید را به میل خود بهر شکل بخواهد درآورد .

۱۳- گل سرخ مجنون :

که از پیوند اقسام رونده روی پایه بلند نسترن کوهی بدست می آید. هنگام انتخاب گل رز دلخواهتان در نظر داشته باشید که در کدام دسته بندی قرار می گیرد ، چرا که اطلاعات مهمی را در مورد خصوصیات ، نحوه نگهداری و رشد گیاه در اختیار شما قرار می دهد. ویژگی های بسیاری وجود دارد که هنگام انتخاب گل رز برای چشم انداز باغ باید در نظر داشت ، مانند رنگ ، بوی گیاه ، ویژگی های مختلف رشد و مقاومت ان دربرابر بیماری.

رز بونیکا از نوع رز های بوته ای بوده که دارای گل های صورتی روشن است. این گل از بهار تا پاییز به طور مرتب شکوفه های معطر ۵ تا ۷ سانتی متری میدهد. این گیاه مناسب آب و هوای خنک است که رشد خوبی در این گونه مناطق دارد. بونیکا منطقه بومی مشخصی ندارد و گیاهی ترکیبی می باشد .

۱۵- رز پارفیت گیلاسی (cherry parfait) :

رز پارفیت گیلاسی زیر مجموعه رز های فلوریبوندا است که دارای گلبرگ هایی با طرح دو رنگ ، گلبرگ های سفید و لبه های قرمز می باشد. دارای برگ های سبز تیره هستند. نسبتا به صورت پر پشت رشد میکنند و بوته هایی انبوه مانند هستند. این نوع رز گیاهی ترکیبی بوده و بومی منطقه خاصی نمی باشد ، قد ان بین ۹۰ تا ۱٫۲۰ سانتی متر است و به نور کامل خورشید نیاز دارد.

۱۶- رز آتشین مردن (Morden fireglow) :

جز زیر مجموعه گل های فلوریبوندا بوده که شکوفه هایی به رنگ نارنجی و بیشتر قرمز در آمده است. دارای گل های حجیم و مات هستند به این معنا که برگ هایشان براق نیستند. این گل رز مقاومت خوبی در برابر سرما داشته و رایحه ای ملایم و دلنشین دارد.

جزء رز های هیبرید چای می باشند که دارای گل های رنگارنگ زرق و برق دار صورتی و به رنگ زردآلو هستند. ۱۵ سانتی متر طول دارند و بوی عرق رازیانه دارند. برگ های نیمه براق و سبز تیره ای دارند که از بهار تا پاییز به مرتب مکرر شکوفا میشوند.

این گیاه ، گلی ترکیبی بوده و بومی منطقه مشخصی نیستند ، قد انها بین ۱۵۲ تا ۱۸۲ سانتی متر می باشند و به نور کامل آفتاب برای رشد مناسبشان نیاز دارند.